زیست بوم شهری و توهم توسعه شهر یاسوج

دنا نما/محسن مطهریان: گسترش روزافزون شهرها در کلیه کشورهای جهان و از جمله در ایران، از پیامدهای غیر قابل اجتناب عصر دانش و فناوری به شمار میرود.

امروزه گسترش شهرها و بویژه شهرهای بزرگ در جهان سوم، موجب تشدید عوارض منفی توسعه شهری است، که تشدید آلودگیهای محیط از مهمترین آنها به شمار میرود.

رشد و توسعه روزافزون شهرنشینی با گسترش کالبدی شهرها رابطه مستقیم دارد. توسعه فیزیکی شهرها دوری از طبیعت و قطع رابطه انسان را با محیط زیست طبیعی موجب می شود.

توسعه بی رویه و ناپایدار شهری، باعث افزایش حاشیه نشینی، تخریب نواحی سبز شهری و بالا رفتن تقاضا برای زمین شهری می گردد، که خود زمینه ساز از بین رفتن فضاهای سبز درون شهری و تغییر کاربری این گونه اراضی است.

فضای سبز، که بخشی از سیمای شهر را تشکیل می دهد، به عنوان یکی از پدیده های واقعی از نخستین مسایلی است که انسان همواره با آن در تماس بوده و خواهد بود.

این مقوله دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی می باشد و اهمیت فضاهای سبز در محیط شهری تا آن حد است که بعنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع مطرح می باشد.

شهرنشینی یا شهری شدن پایدار، آنچنان شهری شدنی است که از یک سو، امکان زندگی مطابق با کرامت انسانی را در شهرهای موجود و آینده برای نسل هایی که از پی یکدیگر می آیند، فراهم می کند و از سوی دیگر ، با ملاحظات زیست محیطی همساز و دوستدار محیط زیست است .

بدینسان ، شهری شدن و شهرنشینی پایدار، توسعه اجتماعی اقتصادی شهری را به شکلی به پیش می برد که به حفظ محیط زیست و منابع زمین منجر می شود و از نابودی محیط طبیعی ممانعت به عمل می آورد. به سخن دیگر، شهری شدن و شهرنشینی پایدار بر پایه و هماهنگی با ظرفیت اکوسیستم یا نظام طبیعی شکل می گیرد و توسعه می یابد.

ذات شهر ها توسعه پذیر است به همین خاطر پیوسته در حال تغییر میباشد و جریان ارتباطی موجود در حوزه های زیست محیطی و شناسی را دگرگون میکند. اگر روند مدیریت شهر به موقع بهینه و مدیریت نشود به صورت پیامدهای زیان باری همچون آلودگی هوا ، تغییرات مضر اقلیمی و توسعه ی ناموزون کالبدی شهر بحران آفرین شود.

به عنوان نمونه می توان تاثیرات توسعه ی شهرهای امروز بر خاک را که از عناصر مهم و حیاتی طبیعت زنده است مورد برسی قرار داد در شهرهای جدید به ویژه کلان شهر ها به مرور زمان و با توسعه شبکه های بزرگ راهی و گسترش ساخت و ساز ها همواره بخش های وسیع تری از و زمین و خاک زنده با پوشش آسفالت و سنگ از دور حیات خارج می شوند.

از سوی دیگر کاهش شدید زمین در شهرها در نتیجه توسعه ی ناموزن و حبس شدن خاک در زیر بتون و آسفالت و سنگ موجب توقف تبادل گاز میان هوا و خاک مرگ میکرو اگانیسم ها موجود در خاک و در واقع عقیم شدن زمین میگردد به صورتی که دیگر جاذب آب باران هم این پیامد ها به نوبه ی خود باعث افت کیفیت زندگی ساکنین شهر ها و افزایش آلودگی های زیست محیطی خواهد شد یکی دیگر از نیازهای حیاتی ساکنان شهر ها برای تداوم زندگی برخورداری از فضاهای باز و مشجر و اکسیژن کافی است.

تردد هزاران خودرو در یک شهر علاوه بر ایجاد آلودگی صوتی و افزایش گاز خطرناک منواکسید و کربن ، انطباق زیستی انسان شهرنشین را مختل می کند.در شهرهای که رشد و توسعه ی آنها بر مبنای توسعه ی پایدار شکل گرفته است حفظ درختان و فضاهای طبیعی به مثابه ی سپر های سبز و مولد اکسیژن مورد توجه است و همچنین با توسعه کاشت گونه های درختی جاذب منو اکسید کربن سرب و ذرات معلق به نوعی تلاش شده است تا تعادل زیستی برقرار شود.

اگر شهر بصورت بی قاعده و ناموزون رشد کند و انسان شهر نشین تنها مصرف کننده یک سویه منابع طبیعی و آلاینده آب و خاک و هوا باشد ،در نهایت موجودیت زنده یک شهر تبدیل به کالبد بی جانی خواهد شد که زیان نهایی آن متوجه آدمی خواهد بود توسعه ی عنان گسیخته ی یک شهر منجر به بلعیده شدن روستا ها و محیط های طبیعی اطراف،کاهش کشت و کار و تولید مواد غذایی و حتی اکسیژن و از آن سو موجب افزایش نابهنجاری های اجتماعی و افزایش بیماری های روحی و روانی در جامعه میشود به عبارتی نبود مدیریت برای شکل گیری توسعه پایدار شهری بر مبنای حفظ محیط زیست ،پیامد ها و خسارات همچون بر هم خوردن نظم اکوسیستم ،گرم شدن زمین و یا زمین لرزه ی مهیب را در پی دارد.

در توسعه ی شهری اول باید پایداری زیست بوم مورد توجه قرار گیرد و تمامی ظرفیت ها و امکانات بر همین اساس سنجیده شوند. در همین راستا اجرای طرح های عمرانی،شهرسازی ،ساخت و ساز ها و توسعه فضایی(کالبدی) مبنایی خرد مندانه در چاچوب توسعه پایدار داشته باشند. در غیر این صورت شاکله ای فریبنده از بناهای بلند و در هم تنینده و بنگاه های غول آسای تجاری اقتصادی در غیاب فضاهای زندگی بخش برای انسان ممکن است نوعی توسعه ی سریع و حس خودکفایی را به ذهن متبادر کند اما این توهمی بیش نخواهد بود و نشان های هشدار دهنده ای به زودی زنگ خطر را برای شهرهای که فارغ از توجه اساسی به مقوله ی زیست بوم دامن می کشند به صدا در می آید.(نمونه ی موردی یاسوج)

اکنون با رشد خیره کننده شهر نشینی در شهر یاسوج این سوال مطرح می شود : توسعه شهر نشینی تا چه اندازه با حفظ تعادل زیستی در شهر یاسوج همراه بوده است ؟ با این توسعه ی بی رویه و ناموزن شهر یاسوج،در آینده با چه چالش های رو به رو خواهیم شد؟

گردآورنده: محسن مطهریان،دانشجوی کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر های زیبا تهران

منابع: ۱٫بهمن پور،محرم نژاد،(*)توسعه ی پایدار فضا های سبز شهری

۲٫فیروز بخت،(۱۳۹۰)،راهبرد ساختار زیست محیطی شهر با رویکرد توسعه ی پایدار شهری

۳٫جستارهای شهرسازی، فصلنامه تحلیلی،پژوهشی معماری و شهرسازی

دنا نما: مقاله ای که خواندید از سری یادداشت های مخاطبین دنا نما است و انتشار آن الزاما به معنی تایید و یا رد تمام یا بخشی از آن نیست.

۱ نظر

نظر خود را وارد کنید

آدرس ایمیل شما در دسترس عموم قرار نمیگیرد.